Τι εννοούμε υπό τον (τόσο οικείο πλήν, όμως, σαφώς αμφίσημο) όρο Βυζαντινή Μουσική; Ασφαλώς το συναμφότερο: ως τέχνη, την Ψαλτική, που «διὰ ῥυθμῶν καὶ μελῶν περὶ τοὺς θείους ὕμνους καταγίγνεται» [Γαβριήλ ιερομόναχος, στίχοι 27-8], και ως επιστήμη, τη (βυζαντινή) Μουσικολογία, που μεθοδικά και συστηματικά αποπειράται να αρθρώσει υπεύθυνο λόγο για τα πολυποίκιλα δεδομένα της ίδιας τέχνης, λόγο που απαιτεί, βέβαια, αντίστοιχη έρευνα και σπουδή και γνώση. Η αλληλεξάρτηση αμφότερων των «πτυχών» της Βυζαντινής Μουσικής είναι πασιφανής και αυταπόδεικτη· και παρότι σαφώς φαίνεται να προέχει η πρακτική διάσταση του πράγματος (αν παραθεωρηθεί η ίδια η ψαλτική έκφραση, η μουσική ως τέχνη και καλλιτεχνία, τι απομένει να σχολιάσει ο μουσικολόγος;) ποιος αντιλέγει ότι και η βαθύτερη γνώση των πολλαπλών θεωρητικών δεδομένων του πράγματος λειτουργεί ευεργετικότατα για τον ψάλτη ως καλλιτέχνη; Από παλιά το τόνιζε, άλλωστε, και ο Μανουήλ Χρυσάφης: «...οἱ φιλοτιμούμενοι ἐπὶ τὸ ψάλλειν εἰδέναι καὶ ἐπιστήμονες εἶναι τῆς ψαλτικῆς [...] μετ' ἐπιστήμης ἀκριβοῦς τε καὶ ἀπταίστου τὴν τοιαύτην μετέρχεσθαι τέχνην» [στίχοι 11-2, 14-1]. Πάντως, όπως διδάσκει και η ιστορία, η Μουσικολογία εξακολουθεί να «παρακολουθεί» διακριτικά την Ψαλτική, «παρεμβαίνουσα» όπου δει· η επιστήμη έπεται της τέχνης, που –υπό τον χαρακτήρα της εκκλησιαστικής μουσικής– παραμένει από αιώνων –και αναμφίβολα θα συνεχίσει να διατελεί– αειθαλής, αφού είναι συνυφασμένη με τα λατρευτικά δρώμενα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Εκκλησιαστική μουσική –οποιασδήποτε μορφής ή καλλιτεχνικής αξίας– υφίσταται από το «καὶ ὑμνήσαντες ἐξῆλθον εἰς τὸ ὄρος τῶν ἐλαιῶν» (Ματθ. 26, 30) και θα εξακολουθήσει να υπάρχει έως ότου «ἔλθῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ…» (Ματθ. 25, 31). Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν επικεντρώνεται στην εξασφάλιση της συνέχειας της Βυζαντινής Μουσικής ως τέχνης· ανιχνεύεται, αντίθετα, στην ευκρινή επισήμανση της λανθάνουσας δυναμικής της Βυζαντινής Μουσικής ως επιστήμης. Αφορά, για την ακρίβεια, στην ανάδειξη της επιθυμητής συναλληλίας, στην επίτευξη μιας αρμονικής συμπόρευσης, μεταξὺ επιστήμης και τέχνης, με ένα προφανή σκοπό: η δυναμική της επιστήμης να συμβάλλει σε μιαν συνεχή βελτιστοποίηση των επί μέρους πτυχών της τέχνης, εγγυωμένη την αέναη –ουσιαστικά– επικαιροποίηση της Βυζαντινής Μουσικής.
